สั้นๆ มันคือระบบควบคุมเครื่องหรีไฟและแสงไฟอย่างชาญฉลาด
ในทางเทคนิค DMX ย่อมาจาก DMX512-A ซึ่ง ESTA (Entertainment Services Technology Association) เป็นคนกำหนดมาตรฐานของอุปกรณ์และส่วนต่อพ่วงการควบคุมแสงไฟ
DMX512 เป็นตัวย่อมาจากคำภาษาอังกฤษว่า Digital MultipleX ส่วนคำว่า 512 แสดงจำนวนตำแหน่งที่สามารถควบคุมอุปกรณ์ภายนอกได้ DMX512 เป็นลักษณะกติกาการสื่อสารระหว่างอุปกรณ์หลายๆตัว ด้วยสายสัญญาณเพียง 2 เส้น ซึ่งถูกออกแบบมาให้ใช้กับระบบแสงและเสียง หรือเรียกตามภาษาอังกฤษว่า Control stage lighting ในการพัฒนากติกาการสื่อสารในรูปแบบ DMX512 ได้ถูกพัฒนาตามองค์กร United States Institute of Theatre Technology (USITT) ซึ่งมีการพัฒนาตั้งแต่ปี 1986 - 1990 และยังมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง
ในการควบคุมรูปแบบ DMX512 ผ่านสายสัญญาณ 2 เส้น จะมีอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่ใช้ในการเป็นตัวผ่านสัญญาณที่เรียกว่า RS485 เข้ามาเกี่ยวข้อง โดยตามมาตรฐานสัญญาณ RS-485 จะทำให้การส่งสัญญาณควบคุมอุปกรณ์ได้ไกลสูงสุดถึง 800 เมตรโดยไม่ต้องมีการทวนสัญญาณ
ลักษณะของสายที่เป็นสายควบคุม DMX512 โดยทั่วไปจะเป็นสายสัญญาณ CAT5 หรือสามารถเลือกสายที่มีลักษณะเส้นลวดถักหุ้มโดยรอบ คอนเนกเตอร์โดยส่วนใหญ่ที่นิยมใช้เป็นคอนเนกเตอร์ชนิด XLR 3 pin หรือ XLR 5 pin
มาตรฐานการสื่อสาร DMX 512
การสื่อสารระหว่างชุดควบคุมระบบแสงกับอุปกรณ์ทางด้านระบบแสงต่างๆที่มีใช้กันอยู่ในงานระบบแสงเวที การสื่อสารที่เราจะกล่าวถึง คือ การสื่อสารตามมาตรฐาน DMX 512ในอดีตการสื่อสารระหว่างอุปกรณ์ในระบบแสงเป็นไปในรูปแบบของอนาล็อก (Analog system) คือเป็นการสื่อสารที่ส่งสัญญาณทางไฟฟ้าออกไปมีค่า 0-10 โวลต์ เพื่อไปควบคุมและสั่งการให้อุปกรณ์ที่ต่อร่วมอยู่นั้นตอบสนองตามที่ต้องการ การสื่อสารแบบอนาล็อกนี้เป็นการสื่อสารในยุคแรกๆและยังคงมีให้เห็นกันอยู่ในปัจจุบันแต่ก็ไม่มากนัก ในการสื่อสารแบบอนาล็อกสัญญาณที่ใช้ต้องเดินทางผ่านตัวนำทางไฟฟ้า คือ สายสัญญาณนั่นเอง ถ้าเราต้องการที่จะควบคุมอุปกรณ์ทางไฟฟ้าที่มีหนึ่งตัว เราก็ใช้สายสัญญาณแค่หนึ่งเส้นต่อจากชุดควบคุมไปที่ตัวอุปกรณ์ที่เราต้องการจะควบคุม แต่ถ้าเรามีอุปกรณ์ที่เราต้องควบคุมมากกว่าหนึ่งตัวขึ้นไปนั่นหมายความว่าเราต้องมีการใช้สายนำสัญญาณมากเท่ากับตัวอุปกรณ์ที่ถูกควบคุม ถ้าเรามีอุปกรณ์ที่เราต้องการควบคุมอยู่ 50 ตัว เราก็ต้องใช้สายนำสัญญาณถึง 50 เส้น หรือ 50 คู่สาย ถ้ามีอุปกรณ์อยู่ 512 ตัวที่ต้องควบคุมเราจะต้องใช้สายนำสัญญาณถึง 512 เส้นเลยที่เดียว ท่านผู้อ่านลองนึกดูซิครับว่าสายนำสัญญาณจะมีขนาดใหญ่โตเพียงใด จะมีน้ำหนักสักเพียงใด และมีค่าใช้จ่ายในการซื้อสายนำสัญญาณเท่าไหร่ และใช้เนื้อที่ในการเก็บสายอีกเท่าไหร่ คงจะมากมายเลยทีเดียว รวมถึงเมื่อเกิดปัญหาในระบบสายก็มีความยุ่งยากในการหาปัญหาและแก้ไขด้วย การสื่อสารแบบอนาล็อกจึงไม่ค่อยได้รับความนิยมในสมัยนี้ด้วยเหตุผลที่ได้กล่าวมาข้างต้นและมีแนวโน้มว่าจะค่อยๆหมดไปในอนาคต ผู้ผลิตอุปกรณ์ทางระบบแสงออกมาจำหน่ายก็ได้เปลี่ยนแปลงระบบการสื่อสารข้อมูลของอุปกรณ์ไปเป็นดิจิตอลเป็นส่วนใหญ่แล้วระบบ DMX 512 ส่งสัญญาณเป็นแบบแพ็คเกจที่สามารถส่งข้อมูลได้ถึง 512 แชลแนลต่อการเชื่อมต่อสาย 1 ชุด อยากให้เราลองนึกว่าในแต่ละแชลแนลนั้นก็สามารถควบคุมโคมไฟได้ 1 โคม ในแต่ละโคมสามารถควบคุมระดับความสว่างได้ระหว่าง 0-255 ระดับด้วยการส่งแบบ 8 บิท ระดับที่ 0 หมายถึง off และระดับ 255 หมายถึง On 100%ระบบการสื่อสารข้อมูลแบบ DMX 512 ได้รับการพัฒนาเป็นครั้งแรกในปี 1986 โดยคณะกรรมการของสถาบันทางเทคโนโลยีด้านโรงละครของสหรัฐอเมริกา ที่มีชื่อว่า USITT ซึ่งย่อมาจากคำว่า U.S. Institute of Theater Technology ซึ่งมีจุดประสงค์ที่จะใช้ให้เป็นมาตรฐานการสื่อสารควบคุมอุปกรณ์หรี่ไฟ หรือ ดิมเมอร์ (Dimmer) จากชุดควบคุมนั่นเอง และได้มีการนำมาปรับปรุงให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นอีกครั้งในปี 1990 และได้มีการพัฒนาอยู่เรื่อยๆ ผู้เขียนได้ยินมานานพอควรแล้วว่าทาง ESTA (Entertainment Services and Technology Association) ได้มีการปรับปรุงให้มีความสามารถขึ้นไปอีกโดยใช้ชื่อว่า DMX 512/2000โดยก่อนหน้านี้การควบคุมจะเป็นไปในระบบอนาล็อกตามที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น การสื่อสารแบบ DMX 512 นี้สามารถที่จะใช้งานกับอุปกรณ์ที่ผลิตออกมาโดยบริษัทระบบแสงต่างๆ ที่มีอยู่ทั่วไป พูดง่ายๆก็คือ เป็นระบบมาตรฐานที่ใช้ได้กับอุปกรณ์ทางระบบแสงทุกยี่ห้อที่มีขั้วต่อสัญญาณแบบ DMX แต่มาตรฐาน DMX 512 ไม่ได้เป็นมาตรฐานที่สมบูรณ์เลยทีเดียวแต่เป็นมาตรฐานที่มีการใช้มากที่สุด การมีความรู้ความเข้าใจในระบบมาตรฐานนี้ในด้านต่างๆจะช่วยเราประสบความสำเร็จในการใช้งานและประสบปัญหาน้อยกว่าในระบบ
